Stanisława Piętkowa i Zofia Nawrocka – bajkowe Artystki z krakowskiej pracowni przy ul. Szlak 51 cz. 4

To już ostatnia część wpisu o Stanisławie Piętkowej i Zofii Nawrockiej. W całym cyklu o tych Artystkach zaprezentowane zostały różne przedmioty wraz z sygnaturami i spodami, aby łatwiej było identyfikować ich prace w trakcie szukania skarbów (np. na targu staroci czy w Internecie). W ostatniej części zostaną pokazane obiekty w dużej mierze inne niż dotychczasowe tj. łączące ceramikę z drewnem (najprawdopodobniej autorską oprawą). Połączenie drewna z ceramiką stanowi również zapowiedź kolejnego wpisu, który będzie dotyczył zakopiańskiego ceramika Andrzeja Rochackiego. 

Ze wszystkimi teoretycznymi informacjami, które udało mi się odnaleźć o opisywanych Artystkach, podzieliłem się w poprzednich wpisach. W związku z tym pozostało już w zasadzie opisać prezentowane przedmioty.


Photoroom_20240216_132906jpg
Pierwsze dwa obiekty przedstawiają motyw Ewy w Raju, którą szatan pod postacią węża skusił do zerwania i zjedzenia zakazanego owocu. Stanowi to więc nawiązanie do jednego z częstych tematów, które stosowały w swoich pracach Artystki tj. religii. Odwoływanie się do motywów religijnych może mieć różne przyczyny. Przede wszystkim może nawiązywać do manifestacji wiary czy kultury. Kolejnym możliwym przyczynkiem jest chęć tworzenia przedmiotów, które miały służyć w ramach stosowania praktyk religijnych czy to, że mogą znaleźć łatwy rynek zbytu w celu pełnienia funkcji prywatnych dewocjonaliów. Zastosowane szkliwa w obu plakietach różnią się od siebie, lecz są charakterystyczne dla opisywanej pracowni. Plakieta prawa ma jaskrawe wyraziste kolory tj. żółty oraz zielony (można powiedzieć, że oba są w zasadzie neonowe). Lewa plakieta natomiast jest w podobnych kolorach, lecz bardziej stonowanych, zarówno postać kobiety, jak i węża są dzięki temu bardziej zarysowane i wyraźne, odznaczając się tym samym od jedynie szkicowo zarysowanego tła.



Photoroom_20240216_132923jpg
Jedna z plakiet jest sygnowana literą „N” co oznacza autorstwo Zofii Nawrockiej. Druga nie jest niestety sygnowana, lecz są widoczne na niej pozostałości metki, na których można odczytać litery „(…) LA – Kr (…)”, a więc można odkodować, że pełna nazwa to „CEPELIA Kraków” (pełna metka była pokazana w poprzednim wpisie dotyczącym m.in. ceramicznych plakiet). To wszystko pozwala na przypisanie pracy do Pracowni Piętków, bez jednoczesnego wskazywania jednak samego Autora. W tym przypadku nie możemy wykluczyć autorstwa nawet Kazimierza Piętki (to wyjaśnię w końcowej części wpisu na przykładzie niebieskiego Jezusa sygnowanego literą „P”). Obie prace są podobnych rozmiarów (wymiar plakiet - wraz z oprawą to: ok. 13 cm x 9 cm). Warto zwrócić uwagę jeszcze na sposób żłobienia samego zawiesia (charakterystyczny trójkąt), bowiem jest ono podobne w większości drewnianych plakiet powstałych w pracowni przy ul. Szlak 51.
Photoroom_20240216_133135jpg

Kolejny przedmiot również nawiązuje do tematyki religijnej. Jest to najprawdopodobniej przedstawienie Matki Boskiej z Ołtarza Mariackiego w Krakowie autorstwa Wita Stwosza. Wskazują na to zarówno pofalowane włosy Postaci, charakterystyczny atrybut przypominający opaskę na czubku głowy oraz mimika twarzy. Zastosowane kolory są ciekawe w tej pracy, bowiem widać na niej błękitny, biały i jasno brązowy kolor (dosyć rzadko łączone ze sobą na jednej pracy).


Photoroom_20240216_133201jpg

Na odwrociu nie znajdziemy żadnych symboli, które pozwoliłby na jednoznaczną identyfikację plakiety, jednak zarówno tematyka, jak i kolorystyka szkliw wskazują na pracownię Piętków. Samo zawiesie również jest formowane w sposób charakterystyczny dla opisywanych w tym wpisie Twórców (metalowy drucik uformowany w kształt trzech kółek, przypominający kwiat). Plakieta (cała praca razem z ramą) ma wymiar ok. 17 cm x 16 cm.


Photoroom_20240216_133309jpg

Kolejne trzy plakietki również nawiązują do tematyki religijnej. Można na nich dojrzeć postać kobiety (najprawdopodobniej Madonny) trzymającej Dzieciątko. Wskazuje na to zarówno ubiór, jak i sposób przedstawienia. Maryja ubrana jest w długi płaszcz z charakterystycznym dla Jej przedstawień nakryciem głowy. Na dwóch pracach nakrycie głowy otula również główkę Dzieciątka. Płaskorzeźby, mimo swoich niewielkich rozmiarów, wykonane są z pieczołowitą starannością.


Photoroom_20240216_133326jpg

Tylko jedna z prezentowanych plakiet jest sygnowana inicjałami „KP” co jak było już wspomniane w poprzednim wpisie może oznaczać Kazimierza Piętkę. Ciężko jest to jednak potwierdzić, z uwagi na zbyt mały materiał porównawczy. Pozostałe dwa obiekty nie są sygnowane, nie posiadają również metek znamionowych. Jednakże zastosowane szkliwa, sposób przedstawienia postaci, zawiesie oraz drewno wskazują na opisywaną w ramach wpisu pracownię przy ul. Szlak 51 w Krakowie. O możliwości przypisania do tej pracowni świadczy również, bardzo podobna figurka, lecz w innej oprawie, która zostanie pokazana poniżej (sygnowana literą „P”). Wszystkie trzy plakiety (cała praca razem z ramą) mają podobny wymiar ok.: 12/13 cm x 5 cm.


Photoroom_20240216_133521jpg

Kolejna z plakiet jest nieco większa od pozostałych (w szczególności sama rama jest duża w porównaniu do samej ceramiki i ma wymiar, razem z oprawą ok. 19 cm x 20 cm.). Na ceramicznej płaskorzeźbie dostrzec możemy postać historyczną, być może królową lub kobietę z bogatego rodu, na co wskazuje przedmiot przypominający bogacie zdobioną koronę lub diadem znajdujący się na czubku głowy. Zastosowane kolory są typowe dla pracowni Piętków (bardzo jasny żółty i jaskrawy zielony). Zestawienia tych kolorów najbardziej widoczne były w przypadku figurek czy plakiet (nieoprawionych w drewno, prezentowanych w poprzednich wpisach).


Photoroom_20240216_133601jpg

Plakieta nie jest niestety sygnowana, natomiast tak jak w przypadku poprzednich obiektów zastosowane kolory szkliw, sposób wyrzeźbienia zawiesia, jak również samo drewno świadczą, że prace tę można przypisać do pracowni przy ul. Szlak 51.



Photoroom_20240216_132750jpg
Kolejne dwie plakiety również nawiązują do tematyki religijnej (przedstawienie Madonny z Dzieciątkiem po prawej stronie oraz samej postaci Maryi po lewej stronie). Ciekawe są zastosowane kolory (zdecydowanie ciemniejszy zielony oraz błękitny połączony z bielą). W mojej ocenie, również te płaskorzeźby ukazują Madonnę, o czym świadczą atrybuty, o których pisałem powyżej. W przypadku tych plakiet zostały zastosowane nieco inne oprawy (zdecydowanie
bardziej głębokie).
Photoroom_20240216_132824jpg
Sygnowana plakieta (niebieska) z charakterystycznym metalowym zawiesiem uformowanym w trzy koła przypominające kwiatka jest autorstwa Stanisławy Piętkowej lub Kazimierza Piętki (posiada wymiar ok. 15 cm x 5 cm). W tym przypadku nie jestem w stanie jednoznacznie przypisać atrybucji z uwagi na to, że zarówno Kazimierz, jak i Stanisława odwoływali się w swojej twórczości do motywu religijnego. Co więcej plakiety te mogły powstać w latach 50-tych, a więc za życia Kazimierza. Druga z plakiet nie jest sygnowana, jednakże z uwagi na podobieństwo do poprzednich obiektów można ją przypisać do pracowni, jej wymiary, wraz z ramą jak w przypadku wszystkich obiektów z tego wpisu, to ok. 12 cm x 5 cm.
Photoroom_20240216_133022jpg

Kolejne obiekty również są pokaźnych rozmiarów (biorąc pod uwagę ich pamiątkowy charakter). Lewa plakieta przedstawia Adama i Ewę w Raju. Widoczne są dwie nagie postacie – kobiety i mężczyzny oraz wyrzeźbione z dużą precyzją białe kwiaty z różowym środkiem. Być może są to kwiaty jabłoni, które mają symbolizować nadchodzące kuszenie Ewy jabłkiem przez szatana pod postacią węża. Prawa plakieta natomiast przedstawia postać historyczną, kobietę, trzymającą w swoich rękach długi miecz (jest on niemalże tak długi jak sama postać). Kobieta ma na głowie koronę oraz ubrana jest w ozdobną szatę. Miecz, korona oraz długi dekoracyjny płaszcz to symbole władzy królewskiej, więc być może postać jest przedstawieniem jednej z królowych. Zastosowany niebieski kolor rzadko był stosowany w pracowni, tym bardziej plakieta jest niezwykle ciekawa. Najprawdopodobniej obie plakiety miały charakter pamiątkowy i były sprzedawane w sklepach Cepelii.


Photoroom_20240216_133046jpg

Plakieta z Adamem i Ewą jest sygnowana literą „P” co potwierdza autorstwo Pracowni Piętków (wymiary to ok. 24 cm x 9 cm). Zwrócić w tym przypadku należy również uwagę na sposób wyrzeźbienia zawiesia (trójkąt w górnej części plakiety). Drugi z obiektów (wymiary to ok. 28 cm x 10 cm) przedstawiający jedną z królowych, jest natomiast umieszczony na bardzo podobnym rodzaju drewna (najprawdopodobniej sosna palona). Sosna palona była stosowana dla ukrycia pewnych nieprawidłowości technologicznych drewna i jest jednym z materiałów stosowanych we wczesnych latach PRL-u. Może to wskazywać, że plakieta ta pochodzi z lat 50-tych tj. powstała za życia Kazimierza Piętki. O tym, że plakieta pochodzi z pracowni Piętków świadczyć również może poniżej pokazany obiekt przedstawiający, ukrzyżowanego Jezusa, który jest sygnowany literą „P” (należy zwrócić uwagę przede wszystkim na kolor szkliw oraz rodzaj drewna).




Photoroom_20240216_132841jpg

Jedne z ostatnich przedmiotów, które są prezentowane w ramach serii wpisów o pracowni przy ul. Szlak 51, to trzy niewielkich rozmiarów plakiety nawiązujące bardzo silnie do motywu religijnego. Dwie z nich przedstawiają ukrzyżowanego Jezusa. Skrajnie prawa (wymiary to ok. 13 cm x 9 cm) ceramiczna płaskorzeźba przedstawia pochyloną postać Jezusa w koronie cierniowej (która jest wyraźnie wyrzeźbiona), do której dopasowana została cała oprawa w kształcie krzyża. Plakieta po lewej stronie (wymiary to ok. 11 cm x 8 cm) także została wyrzeźbiona z niebywałą precyzją. Mimo niewielkich rozmiarów, widać wyraźnie zarysowaną zarówno szatę, koronę cierniową, jak i twarz Jezusa. Trzeci z obiektów, środkowy (wymiary to ok. 9 cm x 8 cm) przedstawia Matkę Boską Ostrobramską (Matka Boska Miłosierdzia). Świadczy o tym zarówno charakterystyczny układ złożonych rąk Postaci, blask bijący zza Madonny oraz korona.



Photoroom_20240216_132947jpg

Tylko jedna z plakiet jest sygnowana (Jezus w kolorze niebieskim). Wyraźnie wyryta jest sygnatura „P”. Być może jest to praca Kazimierza Piętki, bowiem zastosowana sosna palona, motyw oraz stan zachowana mogą świadczyć, że praca pochodzi z lat 50-tych. Poniżej prezentowane jest zdjęcie z jednego z katalogów, w którym ukazana została praca o podobnej tematyce przypisana właśnie Kazimierzowi Piętce. Warto zwrócić uwagę na sposób rzeźbienia zawiesia, który jest podobny do tego, który zastosowano w przypadku pokazanej powyżej królowej (jedynie mała dziurka). Pozostałe prace nie mają sygnatury, jednakże posiadają cechy, które pozwalają zaliczyć je do obiektów pochodzących z pracowni przy ul. Szlak 51 w Krakowie. W przypadku Matki Boskiej Ostrobramskiej będzie to sposób rzeźbienia zawiesia, zastosowane kolory oraz samo bardzo dokładne rzeźbienie postaci. W przypadku płaskorzeźby ukrzyżowanego Jezusa oprawionego w krzyż przede wszystkim należy zwrócić uwagę na kolory szkliw oraz rzeźbienie postaci.

IMG_6802jpg

Zdjęcie powyższe pochodzi z książki P. Banaś, Contemporary Polish Glass and Ceramics, Wrocław 1990, s./rys. 85. 

IMG_6803jpg

Zdjęcie powyższe pochodzi z książki P. Banaś, Contemporary Polish Glass and Ceramics, Wrocław 1990, s./rys. 84.



Photoroom_20240216_133219jpg

Kolejny przedmiot nie jest oprawiony w drewno, ale wpisuję się w główny nurt ostatniej części wpisu. Plakieta prezentuje małą kapliczkę z daszkiem zwieńczoną krzyżem, natomiast pośrodku widoczna jest Matka Boska Częstochowska z Dzieciątkiem (zarówno Madonna, jak i Dzieciątko są ubrane w charakterystyczne długie, pofalowane szaty). Praca jest niewielkich rozmiarów (wymiary to ok. 12 cm x 6 cm) jednak jak większość prac opisywanych Artystów wykonana z dużą starannością. Szkliwa także są charakterystyczne dla pracowni (połączenie brązu i żółci).


Photoroom_20240216_133238jpg

Wyryta litera „N” pozwala na jednoznaczną identyfikację przedmiotu. Jego Autorką jest Zofia Nawrocka. Spód, szkliwa, stylistyka oraz sposób rzeźbienia również pozwoliłyby na przypisanie plakiety do pracowni Piętków. Drugi z obiektów (taki sam, który posiadam) ma pozostałości metki znamionowej, więc poniżej załączam dodatkowe zdjęcie. 

Photoroom_20240511_125244JPG

Prócz informacji pozwalającej odczytać nazwę skupu Cepelii (Kraków), można dostrzec również m.in. datę zakupu (luty 1962 r.) oraz pieczątkę, za pomocą której odbito inicjał imienia oraz nazwisko Autorki "Z. Nawrocka". 


Photoroom_20240216_133102jpg
Od razu zaznaczę, że ostatni przedmiot prezentowany we wpisie z dużym prawdopodobieństwem wyszedł spod rąk jednego z Artystów tworzących w pracowni przy ul. Szlak 51 w Krakowie. Piszę tak dlatego, że o ile oczywiście tematyka jest podobna, kolor drewna również, o tyle zastosowane kolory szkliw, jak i sama masa ceramiczna, nie pozwalają mi na jednoznaczną identyfikację przedmiotu. Użyte odcienie kolorów niebieskiego oraz zielonego różnią się od tych prezentowanych na powyższych przedmiotach. Jednak sposób rzeźbienia postaci Madonny i Dzieciątka, dbałość o szczegóły i realizm (przykładowo aureola) pozwalają moim zdaniem sądzić, że przedmiot pochodzi z opisywanej w tej serii wpisów pracowni w Krakowie. Warto zwrócić uwagę, że łączenie tego rodzaju plakiet z metalem (metalowy krzyż oraz daszek) zostały zastosowane w prezentowanym powyżej obiekcie z płaskorzeźbą przedstawiającą Jezusa (przedmiot z książki P. Banasia). 
Photoroom_20240216_133119jpg

Niestety pozostałość z naklejki nie pozwala na odczytanie żadnych znaków. Nie ma również sygnatury. Połączenie metalu z drewnem i ceramiką również nie ułatwia jednoznacznej identyfikacji. Praca jest średnich rozmiarów, jej wymiary to ok. 17 cm x 7 cm.

Postanowiłem jednak dodać tę plakietę, aby pokazać też jak niekiedy ciężko jest zidentyfikować ceramiczne przedmioty. Kolekcjonerzy ceramiki borykają się z tym dosyć często. Przede wszystkim z uwagi na to, że niestety, co do zasady, nie ma katalogów produktów, które wychodziły spod rąk lokalnych Artystów i ich pracowni. Skatalogowane są niekiedy produkty dużych wytwórni, jak np. tych z Bolesławca.


Autor: dr Maciej Ferenc

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone. W przypadku chęci wykorzystania fotografii prosimy o kontakt (adres e-mail: maciej@edudesign.pl).

Bibliografia:
P. Banaś, Contemporary Polish Glass and Ceramics, Wrocław 1990.