Stanisława Piętkowa i Zofia Nawrocka – bajkowe Artystki z krakowskiej pracowni przy ul. Szlak 51 cz. 4
To już ostatnia część wpisu o Stanisławie Piętkowej i Zofii Nawrockiej. W całym cyklu o tych Artystkach zaprezentowane zostały różne przedmioty wraz z sygnaturami i spodami, aby łatwiej było identyfikować ich prace w trakcie szukania skarbów (np. na targu staroci czy w Internecie). W ostatniej części zostaną pokazane obiekty w dużej mierze inne niż dotychczasowe tj. łączące ceramikę z drewnem (najprawdopodobniej autorską oprawą). Połączenie drewna z ceramiką stanowi również zapowiedź kolejnego wpisu, który będzie dotyczył zakopiańskiego ceramika Andrzeja Rochackiego.
Ze wszystkimi teoretycznymi informacjami, które udało mi się odnaleźć o opisywanych Artystkach, podzieliłem się w poprzednich wpisach. W związku z tym pozostało już w zasadzie opisać prezentowane przedmioty.
Kolejny przedmiot również nawiązuje do tematyki religijnej. Jest to najprawdopodobniej przedstawienie Matki Boskiej z Ołtarza Mariackiego w Krakowie autorstwa Wita Stwosza. Wskazują na to zarówno pofalowane włosy Postaci, charakterystyczny atrybut przypominający opaskę na czubku głowy oraz mimika twarzy. Zastosowane kolory są ciekawe w tej pracy, bowiem widać na niej błękitny, biały i jasno brązowy kolor (dosyć rzadko łączone ze sobą na jednej pracy).
Na odwrociu nie znajdziemy żadnych symboli, które pozwoliłby na jednoznaczną identyfikację plakiety, jednak zarówno tematyka, jak i kolorystyka szkliw wskazują na pracownię Piętków. Samo zawiesie również jest formowane w sposób charakterystyczny dla opisywanych w tym wpisie Twórców (metalowy drucik uformowany w kształt trzech kółek, przypominający kwiat). Plakieta (cała praca razem z ramą) ma wymiar ok. 17 cm x 16 cm.
Kolejne trzy plakietki również nawiązują do tematyki religijnej. Można na nich dojrzeć postać kobiety (najprawdopodobniej Madonny) trzymającej Dzieciątko. Wskazuje na to zarówno ubiór, jak i sposób przedstawienia. Maryja ubrana jest w długi płaszcz z charakterystycznym dla Jej przedstawień nakryciem głowy. Na dwóch pracach nakrycie głowy otula również główkę Dzieciątka. Płaskorzeźby, mimo swoich niewielkich rozmiarów, wykonane są z pieczołowitą starannością.
Tylko jedna z prezentowanych plakiet jest sygnowana inicjałami „KP” co jak było już wspomniane w poprzednim wpisie może oznaczać Kazimierza Piętkę. Ciężko jest to jednak potwierdzić, z uwagi na zbyt mały materiał porównawczy. Pozostałe dwa obiekty nie są sygnowane, nie posiadają również metek znamionowych. Jednakże zastosowane szkliwa, sposób przedstawienia postaci, zawiesie oraz drewno wskazują na opisywaną w ramach wpisu pracownię przy ul. Szlak 51 w Krakowie. O możliwości przypisania do tej pracowni świadczy również, bardzo podobna figurka, lecz w innej oprawie, która zostanie pokazana poniżej (sygnowana literą „P”). Wszystkie trzy plakiety (cała praca razem z ramą) mają podobny wymiar ok.: 12/13 cm x 5 cm.
Kolejna z plakiet jest nieco większa od pozostałych (w szczególności sama rama jest duża w porównaniu do samej ceramiki i ma wymiar, razem z oprawą ok. 19 cm x 20 cm.). Na ceramicznej płaskorzeźbie dostrzec możemy postać historyczną, być może królową lub kobietę z bogatego rodu, na co wskazuje przedmiot przypominający bogacie zdobioną koronę lub diadem znajdujący się na czubku głowy. Zastosowane kolory są typowe dla pracowni Piętków (bardzo jasny żółty i jaskrawy zielony). Zestawienia tych kolorów najbardziej widoczne były w przypadku figurek czy plakiet (nieoprawionych w drewno, prezentowanych w poprzednich wpisach).
Plakieta nie jest niestety sygnowana, natomiast tak jak w przypadku poprzednich obiektów zastosowane kolory szkliw, sposób wyrzeźbienia zawiesia, jak również samo drewno świadczą, że prace tę można przypisać do pracowni przy ul. Szlak 51.
Kolejne obiekty również są pokaźnych rozmiarów (biorąc pod uwagę ich pamiątkowy charakter). Lewa plakieta przedstawia Adama i Ewę w Raju. Widoczne są dwie nagie postacie – kobiety i mężczyzny oraz wyrzeźbione z dużą precyzją białe kwiaty z różowym środkiem. Być może są to kwiaty jabłoni, które mają symbolizować nadchodzące kuszenie Ewy jabłkiem przez szatana pod postacią węża. Prawa plakieta natomiast przedstawia postać historyczną, kobietę, trzymającą w swoich rękach długi miecz (jest on niemalże tak długi jak sama postać). Kobieta ma na głowie koronę oraz ubrana jest w ozdobną szatę. Miecz, korona oraz długi dekoracyjny płaszcz to symbole władzy królewskiej, więc być może postać jest przedstawieniem jednej z królowych. Zastosowany niebieski kolor rzadko był stosowany w pracowni, tym bardziej plakieta jest niezwykle ciekawa. Najprawdopodobniej obie plakiety miały charakter pamiątkowy i były sprzedawane w sklepach Cepelii.
Plakieta z Adamem i Ewą jest sygnowana literą „P” co potwierdza autorstwo Pracowni Piętków (wymiary to ok. 24 cm x 9 cm). Zwrócić w tym przypadku należy również uwagę na sposób wyrzeźbienia zawiesia (trójkąt w górnej części plakiety). Drugi z obiektów (wymiary to ok. 28 cm x 10 cm) przedstawiający jedną z królowych, jest natomiast umieszczony na bardzo podobnym rodzaju drewna (najprawdopodobniej sosna palona). Sosna palona była stosowana dla ukrycia pewnych nieprawidłowości technologicznych drewna i jest jednym z materiałów stosowanych we wczesnych latach PRL-u. Może to wskazywać, że plakieta ta pochodzi z lat 50-tych tj. powstała za życia Kazimierza Piętki. O tym, że plakieta pochodzi z pracowni Piętków świadczyć również może poniżej pokazany obiekt przedstawiający, ukrzyżowanego Jezusa, który jest sygnowany literą „P” (należy zwrócić uwagę przede wszystkim na kolor szkliw oraz rodzaj drewna).
Jedne z ostatnich przedmiotów, które są prezentowane w ramach serii wpisów o pracowni przy ul. Szlak 51, to trzy niewielkich rozmiarów plakiety nawiązujące bardzo silnie do motywu religijnego. Dwie z nich przedstawiają ukrzyżowanego Jezusa. Skrajnie prawa (wymiary to ok. 13 cm x 9 cm) ceramiczna płaskorzeźba przedstawia pochyloną postać Jezusa w koronie cierniowej (która jest wyraźnie wyrzeźbiona), do której dopasowana została cała oprawa w kształcie krzyża. Plakieta po lewej stronie (wymiary to ok. 11 cm x 8 cm) także została wyrzeźbiona z niebywałą precyzją. Mimo niewielkich rozmiarów, widać wyraźnie zarysowaną zarówno szatę, koronę cierniową, jak i twarz Jezusa. Trzeci z obiektów, środkowy (wymiary to ok. 9 cm x 8 cm) przedstawia Matkę Boską Ostrobramską (Matka Boska Miłosierdzia). Świadczy o tym zarówno charakterystyczny układ złożonych rąk Postaci, blask bijący zza Madonny oraz korona.
Tylko jedna z plakiet jest sygnowana (Jezus w kolorze niebieskim). Wyraźnie wyryta jest sygnatura „P”. Być może jest to praca Kazimierza Piętki, bowiem zastosowana sosna palona, motyw oraz stan zachowana mogą świadczyć, że praca pochodzi z lat 50-tych. Poniżej prezentowane jest zdjęcie z jednego z katalogów, w którym ukazana została praca o podobnej tematyce przypisana właśnie Kazimierzowi Piętce. Warto zwrócić uwagę na sposób rzeźbienia zawiesia, który jest podobny do tego, który zastosowano w przypadku pokazanej powyżej królowej (jedynie mała dziurka). Pozostałe prace nie mają sygnatury, jednakże posiadają cechy, które pozwalają zaliczyć je do obiektów pochodzących z pracowni przy ul. Szlak 51 w Krakowie. W przypadku Matki Boskiej Ostrobramskiej będzie to sposób rzeźbienia zawiesia, zastosowane kolory oraz samo bardzo dokładne rzeźbienie postaci. W przypadku płaskorzeźby ukrzyżowanego Jezusa oprawionego w krzyż przede wszystkim należy zwrócić uwagę na kolory szkliw oraz rzeźbienie postaci.
Zdjęcie powyższe pochodzi z książki P. Banaś, Contemporary Polish Glass and Ceramics, Wrocław 1990, s./rys. 85.
Zdjęcie powyższe pochodzi z książki P. Banaś, Contemporary Polish Glass and Ceramics, Wrocław 1990, s./rys. 84.
Kolejny przedmiot nie jest oprawiony w drewno, ale wpisuję się w główny nurt ostatniej części wpisu. Plakieta prezentuje małą kapliczkę z daszkiem zwieńczoną krzyżem, natomiast pośrodku widoczna jest Matka Boska Częstochowska z Dzieciątkiem (zarówno Madonna, jak i Dzieciątko są ubrane w charakterystyczne długie, pofalowane szaty). Praca jest niewielkich rozmiarów (wymiary to ok. 12 cm x 6 cm) jednak jak większość prac opisywanych Artystów wykonana z dużą starannością. Szkliwa także są charakterystyczne dla pracowni (połączenie brązu i żółci).
Wyryta litera „N” pozwala na jednoznaczną identyfikację przedmiotu. Jego Autorką jest Zofia Nawrocka. Spód, szkliwa, stylistyka oraz sposób rzeźbienia również pozwoliłyby na przypisanie plakiety do pracowni Piętków. Drugi z obiektów (taki sam, który posiadam) ma pozostałości metki znamionowej, więc poniżej załączam dodatkowe zdjęcie.
Prócz informacji pozwalającej odczytać nazwę skupu Cepelii (Kraków), można dostrzec również m.in. datę zakupu (luty 1962 r.) oraz pieczątkę, za pomocą której odbito inicjał imienia oraz nazwisko Autorki "Z. Nawrocka".
Niestety pozostałość z naklejki nie pozwala na odczytanie żadnych znaków. Nie ma również sygnatury. Połączenie metalu z drewnem i ceramiką również nie ułatwia jednoznacznej identyfikacji. Praca jest średnich rozmiarów, jej wymiary to ok. 17 cm x 7 cm.
Postanowiłem jednak dodać tę plakietę, aby pokazać też jak niekiedy ciężko jest zidentyfikować ceramiczne przedmioty. Kolekcjonerzy ceramiki borykają się z tym dosyć często. Przede wszystkim z uwagi na to, że niestety, co do zasady, nie ma katalogów produktów, które wychodziły spod rąk lokalnych Artystów i ich pracowni. Skatalogowane są niekiedy produkty dużych wytwórni, jak np. tych z Bolesławca.
Autor: dr Maciej Ferenc
Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone. W przypadku chęci wykorzystania fotografii prosimy o kontakt (adres e-mail: maciej@edudesign.pl).
Bibliografia:
P. Banaś, Contemporary Polish Glass and Ceramics, Wrocław 1990.